Iconische vrouwen in de muziek: Nina Simone

Nina Simone stond heel haar leven in de ring, lijnrecht tegenover het racistische systeem, de muziekindustrie en zichzelf, om uiteindelijk een van de meest iconische artiesten van de twintigste eeuw te worden. Dit is in een notendop haar leven en nalatenschap.

Nina Simone aspireerde geen leven als zangeres, maar als pianist. De artiest die we nu kennen als Nina Simone komt in 1933 ter wereld als Eunice Kathleen Waymon. Met een priesteres als moeder en een dominee als vader, is het geen verrassing dat de jonge Eunice piano begint te spelen in de kerk. Ze is dan nog maar drie jaar. Als ze op haar zevende in een lokaal theater optreedt, merkt een muzieklerares haar talent op. Vijf jaar lang krijgt ze op militante wijze piano-training, ze moest en zou de eerste klassieke pianiste van kleur worden. En terwijl haar zeven broertjes en zusjes buitenspelen, speelt de jonge pianiste piano en ziet ze hoe haar ouders gedwongen vanaf de achterbankjes toekijken, vooraan zitten mogen ze niet.

Dit zingt ze op Fodder on My Wings’ Alone Again over haar vader met een gebroken stem.

Haar frustratie over het racistische systeem groeit als ze afgewezen wordt voor het conservatorium in Philadelphia. De reden: haar huidskleur. Ze vindt werk in Atlantic City in een bar, waar ze bijna ontslagen wordt omdat haar baas pianospelen alleen niet entertainend genoeg vindt. Het blijkt een zegen, want de pianiste blijkt over een bijzondere, indringend stem te beschikken. In deze tijd neemt ze de artiestennaam Nina Simone aan, om voor haar moeder te verhullen dat ze seculiere muziek maakt.

Nina Simone, inmiddels getrouwd met de man die haar ook managet, en moeder van een dochtertje, beleeft haar muzikale hoogtijdagen tijdens de roerige jaren zestig van de Amerikaanse Burgerrechtenbeweging. Ze treedt op in Hugh Hefner’s tv-show, ze speelt jazz, folk en klassiek in chique witte New Yorkse clubs, en tegelijkertijd is ze is bevriend met Malcolm X, Muhammad Ali, Martin Luther King Jr. en schrijver James Baldwin. Heel anders dan de meeste Motown-artiesten, die zich distantiëren van de beweging. De artiest maakt de demonstraties en de gewelddadige aanslagen op leiders en zelfs schoolgaande kinderen van dichtbij mee. Het voedt Nina Simone’s furie. Met het nummer Mississippi Goddamn geeft ze woorden aan haar gevoelens.

Mississipi Goddamn is meteen het lied van het moment en wordt omarmd door protestanten, geprezen om de rauwe eerlijkheid. Maar wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest. De muziekindustrie zit niet te wachten op een mondige vrouw van kleur en het nummer wordt geboycot in verschillende zuidelijke staten.

Nina Simone is dan geenszins van plan zich te conformeren aan enig superioriteitsdenken. Ze gebruikt haar unieke positie -in het hart van de beweging en geliefd als muzikant- juist om meer misstanden aan te kaarten. De poëtische, controversiële en ziel-zalvende nummers Strange Fruit, To be Young Gifted and Black en Four Women zijn daarvan exemplarisch. Uiteindelijk brengt Nina Simone negentien albums uit. Daarmee heeft ze een plek in de muziekgeschiedenis verworven heeft die niet meer uit te wissen is, hoe hard de poortwachters van de muziekindustrie haar destijds ook proberen uit te gummen.

De laatste rondes van Nina Simone’s gevecht met het leven worden getekend door haar slechte mentale gesteldheid. Ze is verward, instabiel en bipolair. Ze laat alles achter, inclusief haar trouwring, en verblijft in Londen, Zwitserland, Nederland, Liberia en Barbados. Ze mag de Verenigde Staten niet meer in omdat ze uit protest voor de Vietnamoorlog geen belasting meer betaalt en ze jaagt haar dochter weg.

Uiteindelijk vlucht ze naar Parijs. In 1982 neemt ze het album Fodder on My Wings op, uitgebracht onder een klein Frans label. Het album is een reflectie van haar gemoedstoestand. Ze is eenzaam, ze is uitgeput en in naïviteit speelt ze in groezelige achteraf-cafeetjes voor een appel en een ei. Maar, niet eerder krijgen we zo’n intieme blik in Nina Simone’s hart. Dit is persoonlijke pijn van Nina Simone, dit is wat er al die jaren sluimerde onder haar politieke offensief. Dit is het verdriet van Eunice.

Zeventien jaar na haar dood in 2003 is Nina Simone een blijvend een icoon voor zovelen van ons. Voor de activisten die vechten voor gelijkheid, voor elke vrouw die een deur wilt openen die nog niet eerder is geopend en voor iedereen van ons die wel eens in gevecht is met zichzelf.

Het fameuze jazzlabel Verve brengt op 3 april Fodder on My Wings opnieuw uit op vinyl en digitaal, je kan de nummers dus voor het eerst beluisteren via Spotify en andere streamingdiensten.