Drie maanden voor Woodstock vond in de zomer van 1969 een ander festival plaats dat meer dan 300.000 bezoekers trok. Het legendarische, maar bijna vergeten Harlem Cultural Festival in New York. Vergeten, omdat 45 uur aan beeldmateriaal van het festival met extatische optredens van soul legendes als Nina Simone, B.B. King, Gladys Knight, David Ruffin van The Temptations, Mavis Staples, Sly & The Family Stone en Stevie Wonder, meer dan 50 jaar onaangeraakt in een kelder heeft gelegen. En in 1969 was het niet heel anders dan tegenwoordig: als je er geen beeld van ziet, dan is het niet gebeurd.
De organisatoren achter het zesweekse festival, hebben decennia vergeefs geprobeerd het beeldmateriaal te verkopen, zelfs nog onder de naam 'Black Woodstock'. Maar geen producer wilde er een film van maken. Voor het tijdsbeeld: het Harlem Cultural Festival vond een jaar na de moord op Martin Luther King plaats.
Dat andere, voornamelijk witte festival dat zich drie uur ten noorden van Harlem Cultural Festival afspeelde, verdiende miljoenen aan documentaires en soundtracks. Woodstock werd een synoniem voor de protestgeneratie. Het Harlem Cultural Festival dat historisch gezien een keerpunt betekende in de trots en viering van Afro-Amerikaanse cultuur en muziek, raakte in de vergetelheid. Vandaar: Summer Of Soul (.....Or, When the Revolution Could Not Be Televised).
Totdat filmproducers Jon Kamen and Dave Sirulnick het beeldmateriaal op het spoor kwamen. Toen ze bezig waren met hun film What Happened, Miss Simone, vonden ze een clip van drie minuten van een spectaculair optreden van Nina Simone op het Harlem Cultural Festival. "Waar is de rest van het filmmateriaal", vroegen ze. "De rest" lag dus in de kelder van festival producer en filmmaker Hal Tulchin, een van de organisatoren van Harlem Cultural Festival.
Het is een klein wonder dat het materiaal boven water is gekomen. Tulchin overleed in 2017. Als filmmakers Kamen en Sirulnick anderhalve maand later contact met de familie van Tulchin hadden gehad, was een belangrijk stuk geschiedenis waarschijnlijk op de vuilnisbelt beland.
Kamen en Sirulnick benaderden muzikant/songwriter/DJ/muziekjournalist, Ahmir "Questlove" Thompson als regisseur voor de documentaire. Zijn reactie hierop, waarover hij vertelt in een interview in Variety, is veelzeggend voor de grootsheid van het Summer of Soul-project: "When it was presented to me, one I didn’t believe it in the beginning. Because my ego wouldn’t even let me fathom that you know the all-knowing music snob Questlove didn’t know about something as mammoth as this festival happening. And then it went from that to, ‘Wait a minute, why am I chosen one to tell this story?’ This is more than just entertainment; this is history. Why are you trusting a first-time driver behind the wheel?"
Het lukte Questlove om meer dan 40 uur aan film terug te brengen naar een monument van een documentaire, die niet alleen verslag doet van een hoogtepunt in de geschiedenis van muziek, maar tevens de sfeer weet te vangen van een bevolkingsgroep in Amerika die zichzelf vindt, ziet en omarmd door middel van zang, spoken word en samenkomen. Of zoals een van de commentatoren, Greg Tate, in de film zegt: "At the Harlem Cultural Festival, you got an audience who is showing up that is radicalized. There’s just this embrace of neo-super-Blackness." De politieke groep The Black Panther Party zorgde voor de beveiliging op het festival, er was nauwelijks witte politie, en alles ademde Afrocentrism, Black Is Beautiful en Black Power.
Zo'n 52 jaar later lijkt er een correctie van de muziekgeschiedenis plaats te vinden. Summer Of Soul (.....Or, When the Revolution Could Not Be Televised) was de opening van het Sundance Film Festival van 2021, en sleepte zowel de jury als de publieksprijs binnen. Het is voor 12 miljoen dollar verkocht aan Searchlight Pictures & Hulu, het grootste bedrag dat ooit is neergelegd voor een documentaire.
De film kun je vanaf vrijdag 30 juli streamen op Disney+. Ook is de film te bekijken vanaf het platform Hulu. Vanaf donderdag 19 augustus zal Summer of Soul in de Nederlandse bioscopen te zien zijn.